Lydia, Hélène, Maria, Eman, Mélissa… Het zijn de namen van vrouwen die het afgelopen jaar in België door hun partner om het leven zijn gebracht. Wereldwijd werden in 2023 volgens het nieuwste rapport van UN Women 51 100 vrouwen en meisjes om het leven gebracht door hun intieme partners of andere familieleden. Het rapport werd gepubliceerd op 25 november, de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen.
Wereldwijd worden gemiddeld elke dag 140 vrouwen gedood door iemand uit hun eigen familie. In 2023 werd het hoogste aantal slachtoffers van feminicide door een intieme partner of familielid geregistreerd in Afrika, met 21 700 slachtoffers, gevolgd door Azië (18 500), Amerika (8 300) en Europa met 2 300 slachtoffers.
Een derde van de vrouwen in de EU heeft of had een gewelddadige partner
In Europa wordt 64% van alle feminicides gepleegd door intieme partners. Hoewel Europa het laagste aantal feminicides rapporteert, toont het UN Women rapport aan dat het aantal feminicides door partners of familieleden in West-Europa tussen 2010 en 2023 met 12% is gestegen.
In 2021 heeft 18% van de vrouwen in de Europese Unie (EU) fysiek of seksueel geweld door hun partner ervaren, volgens een recent onderzoek van Eurostat, gepubliceerd op 25 november. Wanneer ook psychologisch geweld wordt meegeteld, heeft 32% van de vrouwen ooit een gewelddadige partner gehad.
Wat is huiselijk geweld?
Huiselijk geweld, waaronder partnergeweld, blijft wereldwijd de meest voorkomende vorm van geweld tegen vrouwen. De cijfers schetsen een somber beeld: “Thuis is vaak de gevaarlijkste plek voor vrouwen en meisjes”, volgens UN Women.
“Huiselijk geweld is komt voort uit diepgewortelde ongelijkheden, schadelijke sociale normen en machtsongelijkheid”, legt het kantoor van UN Women in Brussel uit. “Patriarchale structuren en stereotypen normaliseren geweld als een middel tot discipline of controle, en houden cycli van misbruik in stand.” België vormt hierop geen uitzondering.
Annelies Cardon, teamcoördinator voor gendergerelateerd geweld bij het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen in België, geeft de juridische definitie van partner geweld: “seksueel, fysiek, psychologisch en economisch geweld, dwingende controle, stalking en eergerelateerd geweld.
Feminicides in België: gebrek aan officiële gegevens
In België bestaan er momenteel geen officiële cijfers over feminicides. De blog Stop Feminicide, die zich baseert op nieuwsberichten en politierapporten, geeft aan dat in 2023 26 vrouwen werden vermoord, vergeleken met 24 in 2021. Tot nu toe werden 21 vrouwen vermoord in 2024.
Op 29 juni 2023 keurde de Kamer van volksvertegenwoordigers unaniem de “Wet voor de preventie en de bestrijding van feminicides en gendergerelateerde dodingen” goed. Die wet introduceerde een juridische definitie van feminicide, verplichtte statistische gegevensverzameling en verbeterde de bescherming van slachtoffers van gendergerelateerd geweld.
Die nieuwe wet geeft het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen in België de taak om jaarlijkse rapporten over feminicide te publiceren. Annelies Cardon omschrijft de wet als een “grote stap vooruit in België” en merkt op dat “je de effecten ervan al kunt voelen in de verschillende lopende projecten”. Meer aandacht gaat nu naar opkomende vormen van geweld zoals economische en dwingende controle.
Marijke Weewauters, senior beleidsadviseur bij het Instituut, wijst op een nieuw initiatief in België: een mobiel stalkingalarm waarmee slachtoffers direct contact kunnen opnemen met de politie als ze in gevaar zijn.
De meest kwetsbaren lopen het grootste risico
Ondanks de vooruitgang erkent het Instituut de uitdagingen om kwetsbare groepen te bereiken die het meeste risico lopen op partnergeweld. Volgens het UN Women-kantoor in Brussel “lopen vrouwen die meerdere, overlappende vormen van discriminatie ondervinden een hoger risico en zijn zij kwetsbaarder voor de gevolgen van geweld. Vooral vrouwen met een handicap, een migrantenachtergrond of een laag inkomen hierdoor getroffen worden.”
Uit een Eurostat-studie van 2021-22 blijktdat in België bijna 1 op de 2 vrouwen (45%) die werkloos waren, een slechte gezondheid hadden of financiële moeilijkheden ondervonden, te maken hadden gehad met seksueel geweld door een partner.
Geweld stoppen voor het gebeurt
Het instituut richt zich voornamelijk op preventie “wanneer er al een slachtoffer is”, zegt Annelies Cardon, waarmee ze wijst op de uitdaging van preventie voor geweld plaatsvindt. “Als we alleen investeren om het beter te maken als het al erger is, dan hebben we als samenleving geaccepteerd dat geweld bestaat, met alle kosten voor de slachtoffers, de families, de hele samenleving”, zegt Irene Zeilinger, verantwoordelijke internationale betrekkingen bij Garance, een Brusselse organisatie die zich exclusief richt op wat “primaire preventie” wordt genoemd.
Garance organiseert workshops voor vrouwen uit kwetsbare gemeenschappen, gericht op zelfverdediging en veiligheidsstrategieën. Zeilinger vertelt hoe deelnemers die grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt, dit vaak pas achteraf beseffen. Door hen te leren manipulatief of dwingend gedrag vroegtijdig te herkennen, kunnen die workshops partnergeweld voorkomen voor het escaleert.
Zodat wat Lydia, Godelieve, Laurence, Ingrid – nog eens 4 namen van slachtoffers in België – is overkomen, nooit meer gebeurt.
Nuttige links:
- Internationale vrouwendag: “een crisis met het gezicht van een vrouw”
- Behind closed doors: the deadly reality of femicide
- UN, EU and World Bank Join Forces to End Violence Against Women and Girls
- Mobiel stalkingalarm
Op zoek naar hulp?
1712: Een gratis en vertrouwelijke hulplijn, beschikbaar in het Nederlands, voor alle vormen van geweld, inclusief huiselijk geweld. Bereikbaar op werkdagen tussen 9u en 18u.
0800 30 030: “Écoute Violences Conjugales” is een gratis en anonieme hulplijn in het Frans, specifiek voor slachtoffers van huiselijk geweld.